*του Κώστα Τριαντάφυλλου
Το χάιδεμα των αυτιών της κοινωνίας, η κολακεία του λαού, των διαφόρων τάξεων, των συντεχνιών και άλλων συμφερόντων είναι ασθένεια που μαστίζει τον τόπο μας. Θεωρείται από τα κομματικά επιτελεία ως ο ευκολότερος και ο ασφαλέστερος τρόπος για τη διεύρυνση της πελατείας και την τελική κατάκτηση της εξουσίας. Όποιος φωνάζει περισσότερο, όποιος υπόσχεται τα πάντα και σκύβει το κεφάλι κάθε φορά που λέει τη λέξη «λαός», είναι ο καταλληλότερος!
Εθνικόν είναι ό,τι αρέσει εις τον Λαόν» έλεγε ο Θ. Δηληγιάννης! «Οίκαδε» κραύγαζε το 1920 η βασιλόφρων «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις»! «Όλα τα κιλά, όλα τα λεφτά» υπόσχονταν αναίσχυντα υπουργοί στους αγρότες μας. Βασικό χαρακτηριστικό του λαϊκισμού είναι η απλοποίηση της σύνθετης πραγματικότητας σε εύπεπτα σχήματα τα οποία μπορεί να έχουν ελάχιστη σχέση με την πραγματικότητα, αλλά απευθύνονται κυρίως στο θυμικό των ανθρώπων.
Ο λαϊκισμός λοιπόν δεν έχει λύσεις, αλλά ενόχους: τους Αμερικανούς, τους Τούρκους, τους μετανάστες, τους τραπεζίτες, τη Μέρκελ. Σύμφωνα με αυτή τη θεώρηση της πραγματικότητας κάποιες περίτεχνες συνωμοσίες γίνονται σε όλα τα επίπεδα, περίπλοκες αλλά εξαιρετικά απλές ώστε να γίνονται κατανοητές από τα πρωινάδικα μέχρι τα καφενεία. Η κρίσιμη, όμως, καμπή της ιστορίας μας είναι –ευτυχώς– πολύ πιο σύνθετη. Δεν χωρά απλοποίηση, ούτε μονήρεις αναλύσεις. Αυτό το τίμημα το πλήρωσε κυρίως το ΠΑΣΟΚ και το πληρώνει τώρα και η ΝΔ (κυρίως ο κ. Σαμαράς). Ό,τι σπέρνεις θερίζεις και ειδικά σε αυτές τις συνθήκες κινδυνεύεις να θεριστείς και εσύ μαζί...
Στον πυρήνα του ελληνικού λαϊκισμού βρίσκεται το κράτος. Ο σύγχρονος πατερούλης των νεοελλήνων μπορεί κατά την κοινή αντίληψη να λύσει όλα τα προβλήματα. Έτσι όσο οι κυβερνήσεις υποκύπτουν σε λαϊκιστικές απαιτήσεις, τόσο εδραιώνεται η λαϊκιστική άποψη ότι το κράτος μπορεί να τα κάνει όλα, αρκεί να το θέλει. Αυτή η αντίληψη, βέβαια, εδώ και 3 χρόνια τέλειωσε. Όχι όμως για όλους και όχι ακόμα. Διαπιστώνει κανείς όχι μόνο ερείσματα λαϊκισμού, αλλά κι ένα νέο ανανεωμένο κίνημα που πιστεύει ότι υπάρχει ακόμα και μετά από 3 χρόνια συθέμελων αλλαγών λύση για όλα που ακούει στο όνομα «κράτος», ότι οι συντεχνίες είναι η πλειοψηφία, ότι τα κλειστά επαγγέλματα είναι κατάκτηση, ότι η αξιολόγηση είναι ισοπέδωση. Υπάρχουν ακόμα πολιτικοί αρχηγοί που φωνάζουν «πελάτες μου!», όπως ο αείμνηστος Θανάσης Βέγγος. Πολιτικοί αρχηγοί που αντιλαμβάνονται τη σχέση με το λαό ως πελατειακή, για αυτό και υπακούουν στο παλιό εμπορικό αξίωμα «ο πελάτης έχει πάντα δίκιο», όπως σωστά γράφει ο Νίκος Δήμου.
Αν όμως δεν είναι λαϊκισμός η υπόσχεση «εμείς θα καταργήσουμε όλα τα Μνημόνια με ένα άρθρο», τότε τι είναι; Αν δεν είναι λαϊκισμός η θωπεία κάθε θιγμένου συνδικαλιστή του Δημοσίου ή η υπεράσπιση θιγόμενων φοροφυγάδων της Ύδρας, τότε τι είναι; Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα, αλλά η ουσία είναι αλλού. Το δηλητήριο του λαϊκισμού και της εύκολης λύσης υποβαθμίζει τη δημοκρατία. Γιατί η δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς επιλογές, χωρίς έλλογη κρίση. Δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ανάληψη επίπονων ενδεχομένως επιλογών, χωρίς ανάληψη πολιτικού κόστους. Για το λόγο αυτό όσοι υπόσχονται ότι όλα θα λυθούν με ένα άρθρο λένε ψέματα και γυρίζουν τη χώρα πίσω σε μία ρητορία που μας έφτασε ως εδώ. Κι όσο εκείνοι θα υπόσχονται στην άμμο παλάτια, εμείς θα λέμε ότι ο μόνος δρόμος είναι το ευρώ και η σκληρή δουλειά για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας που θα φέρει την άνοδο των εισοδημάτων, την ισχυροποίηση της μεσαίας τάξης, την αναβάθμιση των δημοκρατικών και πολιτικών μας θεσμών.
Τον Σεπτέμβριο του 1910 ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποβιβάστηκε στον Πειραιά, προερχόμενος από την Κρήτη, ύστερα από την πρόσκληση του Στρατιωτικού Συνδέσμου, για να αναλάβει τη διακυβέρνηση της Ελλάδας. Το φλέγον θέμα εκείνη την περίοδο ήταν αν η επόμενη Βουλή θα είναι Συντακτική ή Αναθεωρητική. Όταν ο Βενιζέλος στην πλατεία Συντάγματος, όπου εκφώνησε λόγο, ανέφερε ότι στις ερχόμενες εκλογές οι ψηφοφόροι θα κληθούν να ψηφίσουν για Διπλή Αναθεωρητική Βουλή, ο λαός απάντησε: «Συντακτική, Συντακτική»! Ο Βενιζέλος είπε ξανά: «Επαναλαμβάνω: Διπλή Αναθεωρητική»! Ο λαός πάλι: «Συντακτική, Συντακτική»! Και τότε ο Βενιζέλος φώναξε στο πλήθος έντονα: «Είπα, Αναθεωρητική» και ο λαός σταμάτησε! Τότε γράφτηκε το χαρακτηριστικό: «Από της ώρας αυτής η Ελλάς είχε κυβερνήτην. Δεν τον ανεκήρυξεν η φωνή, αλλά η σιωπή του λαού…»!
Βρισκόμαστε μπροστά σε πολλά και υποχρεωτικά σταυροδρόμια. Οι επιλογές που καλούμαστε να κάνουμε είναι δύσκολες και οδηγούν σε επίπονες αλλαγές. Όμως, πρέπει να γίνουν. Ο λαϊκισμός δεν ξορκίζεται με ευχολόγια. Χρειάζεται πράξεις και συγκεκριμένες πρωτοβουλίες. Πρέπει άμεσα να ξεκινήσουμε τη συζήτηση για την αλλαγή του εκλογικού μας συστήματος. Και να τη συνδυάσουμε με την απαραίτητη και παράλληλη εσωτερική συζήτηση στα κόμματα για την αλλαγή του μοντέλου λειτουργίας των κομμάτων σε συνθήκες απαξίωσης και απίσχνανσης των κομματικών δομών. Πολιτικό σύστημα και ανανέωση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας είναι τα επόμενα στοιχήματα.
Ο λαϊκισμός λοιπόν δεν έχει λύσεις, αλλά ενόχους: τους Αμερικανούς, τους Τούρκους, τους μετανάστες, τους τραπεζίτες, τη Μέρκελ. Σύμφωνα με αυτή τη θεώρηση της πραγματικότητας κάποιες περίτεχνες συνωμοσίες γίνονται σε όλα τα επίπεδα, περίπλοκες αλλά εξαιρετικά απλές ώστε να γίνονται κατανοητές από τα πρωινάδικα μέχρι τα καφενεία. Η κρίσιμη, όμως, καμπή της ιστορίας μας είναι –ευτυχώς– πολύ πιο σύνθετη. Δεν χωρά απλοποίηση, ούτε μονήρεις αναλύσεις. Αυτό το τίμημα το πλήρωσε κυρίως το ΠΑΣΟΚ και το πληρώνει τώρα και η ΝΔ (κυρίως ο κ. Σαμαράς). Ό,τι σπέρνεις θερίζεις και ειδικά σε αυτές τις συνθήκες κινδυνεύεις να θεριστείς και εσύ μαζί...
Στον πυρήνα του ελληνικού λαϊκισμού βρίσκεται το κράτος. Ο σύγχρονος πατερούλης των νεοελλήνων μπορεί κατά την κοινή αντίληψη να λύσει όλα τα προβλήματα. Έτσι όσο οι κυβερνήσεις υποκύπτουν σε λαϊκιστικές απαιτήσεις, τόσο εδραιώνεται η λαϊκιστική άποψη ότι το κράτος μπορεί να τα κάνει όλα, αρκεί να το θέλει. Αυτή η αντίληψη, βέβαια, εδώ και 3 χρόνια τέλειωσε. Όχι όμως για όλους και όχι ακόμα. Διαπιστώνει κανείς όχι μόνο ερείσματα λαϊκισμού, αλλά κι ένα νέο ανανεωμένο κίνημα που πιστεύει ότι υπάρχει ακόμα και μετά από 3 χρόνια συθέμελων αλλαγών λύση για όλα που ακούει στο όνομα «κράτος», ότι οι συντεχνίες είναι η πλειοψηφία, ότι τα κλειστά επαγγέλματα είναι κατάκτηση, ότι η αξιολόγηση είναι ισοπέδωση. Υπάρχουν ακόμα πολιτικοί αρχηγοί που φωνάζουν «πελάτες μου!», όπως ο αείμνηστος Θανάσης Βέγγος. Πολιτικοί αρχηγοί που αντιλαμβάνονται τη σχέση με το λαό ως πελατειακή, για αυτό και υπακούουν στο παλιό εμπορικό αξίωμα «ο πελάτης έχει πάντα δίκιο», όπως σωστά γράφει ο Νίκος Δήμου.
Αν όμως δεν είναι λαϊκισμός η υπόσχεση «εμείς θα καταργήσουμε όλα τα Μνημόνια με ένα άρθρο», τότε τι είναι; Αν δεν είναι λαϊκισμός η θωπεία κάθε θιγμένου συνδικαλιστή του Δημοσίου ή η υπεράσπιση θιγόμενων φοροφυγάδων της Ύδρας, τότε τι είναι; Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα, αλλά η ουσία είναι αλλού. Το δηλητήριο του λαϊκισμού και της εύκολης λύσης υποβαθμίζει τη δημοκρατία. Γιατί η δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς επιλογές, χωρίς έλλογη κρίση. Δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ανάληψη επίπονων ενδεχομένως επιλογών, χωρίς ανάληψη πολιτικού κόστους. Για το λόγο αυτό όσοι υπόσχονται ότι όλα θα λυθούν με ένα άρθρο λένε ψέματα και γυρίζουν τη χώρα πίσω σε μία ρητορία που μας έφτασε ως εδώ. Κι όσο εκείνοι θα υπόσχονται στην άμμο παλάτια, εμείς θα λέμε ότι ο μόνος δρόμος είναι το ευρώ και η σκληρή δουλειά για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας που θα φέρει την άνοδο των εισοδημάτων, την ισχυροποίηση της μεσαίας τάξης, την αναβάθμιση των δημοκρατικών και πολιτικών μας θεσμών.
Τον Σεπτέμβριο του 1910 ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποβιβάστηκε στον Πειραιά, προερχόμενος από την Κρήτη, ύστερα από την πρόσκληση του Στρατιωτικού Συνδέσμου, για να αναλάβει τη διακυβέρνηση της Ελλάδας. Το φλέγον θέμα εκείνη την περίοδο ήταν αν η επόμενη Βουλή θα είναι Συντακτική ή Αναθεωρητική. Όταν ο Βενιζέλος στην πλατεία Συντάγματος, όπου εκφώνησε λόγο, ανέφερε ότι στις ερχόμενες εκλογές οι ψηφοφόροι θα κληθούν να ψηφίσουν για Διπλή Αναθεωρητική Βουλή, ο λαός απάντησε: «Συντακτική, Συντακτική»! Ο Βενιζέλος είπε ξανά: «Επαναλαμβάνω: Διπλή Αναθεωρητική»! Ο λαός πάλι: «Συντακτική, Συντακτική»! Και τότε ο Βενιζέλος φώναξε στο πλήθος έντονα: «Είπα, Αναθεωρητική» και ο λαός σταμάτησε! Τότε γράφτηκε το χαρακτηριστικό: «Από της ώρας αυτής η Ελλάς είχε κυβερνήτην. Δεν τον ανεκήρυξεν η φωνή, αλλά η σιωπή του λαού…»!
Βρισκόμαστε μπροστά σε πολλά και υποχρεωτικά σταυροδρόμια. Οι επιλογές που καλούμαστε να κάνουμε είναι δύσκολες και οδηγούν σε επίπονες αλλαγές. Όμως, πρέπει να γίνουν. Ο λαϊκισμός δεν ξορκίζεται με ευχολόγια. Χρειάζεται πράξεις και συγκεκριμένες πρωτοβουλίες. Πρέπει άμεσα να ξεκινήσουμε τη συζήτηση για την αλλαγή του εκλογικού μας συστήματος. Και να τη συνδυάσουμε με την απαραίτητη και παράλληλη εσωτερική συζήτηση στα κόμματα για την αλλαγή του μοντέλου λειτουργίας των κομμάτων σε συνθήκες απαξίωσης και απίσχνανσης των κομματικών δομών. Πολιτικό σύστημα και ανανέωση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας είναι τα επόμενα στοιχήματα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου