Ιδού η Κύπρος ιδού και το...

Του Νίκου Μαργαρίτη

Επειδή με αφορμή το «όχι» της Κυπριακής βουλής γίνεται πολύς λόγος για το κατά πόσον αυτό ήταν μια ανόητη συναισθηματική αντίδραση, που μάλιστα ενδεχομένως να μην την δικαιούνταν δεδομένων των ευθυνών τους, πιστεύω ότι υπάρχει ανάγκη να εξηγηθεί τόσο ειδικά (η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην Κύπρο και τα αίτια της (μέσα από το δικό μου πρίσμα και γνώση ως ανθρώπου και οικονομολόγου), όσο και το γιατί δεν μπορεί μια επιλογή να αποτελεί μονόδρομο ακόμα και με την χρήση οικονομικών επιχειρημάτων.

Η οικονομία κατά τη γνώμη μου δεν είναι μια φυσική επιστήμη αλλά ένας συνδυασμός επιστημών όπου ποτέ δεν καταλήγει σε ένα συμπέρασμα αποδεδειγμένο όπως στα μαθηματικά ή στη φυσική (που ακόμα και σε αυτές τις φυσικές επιστήμες υπάρχουν "αιρετικές" απόψεις) οπότε έτσι και εξηγείται το ότι σε οποιοδήποτε οικονομικό ζήτημα υπάρχουν πάντα μοιρασμένες απόψεις «έγκυρων» (γιατί το θέμα της εγκυρότητας είναι πολύ μεγάλο) οικονομολόγων.

Για να είναι λοιπόν ξεκάθαρη η δική μου άποψη η οποία εμπεριέχει και αυτή μου τη διάσταση ως οικονομολόγου, θα πρέπει να πάω μερικά βήματα πιο πίσω από το συμβάν της Κύπρου.

 Η οικονομία λοιπόν σαν «επιστήμη», όπως είναι γνωστό σε κάθε οικονομολόγο καλείται να δώσει λύση στο θεμελιώδες πρόβλημα που της τίθεται: Πως θα γίνει η χρησιμοποίηση των περιορισμένων πόρων για την ικανοποίηση των απεριόριστων ανθρώπινων αναγκών.

Για να είναι σε θέση κάποιος να δώσει λύση σε αυτό το πρόβλημα πρέπει να γνωρίζει,

· Ποιοι είναι οι πόροι και τι μέγεθος/πλήθος έχουν( πρώτες ύλες, έμψυχο υλικό, διαθέσιμα εργαλεία κλπ)

· Ποιες συνθήκες επηρεάζουν ή μπορεί να επηρεάσουν τους πόρους, (αστάθμητος παράγοντας, κλιματολογικές συνθήκες, νέα γνώση) πχ αν υπολογίζω σε αγροτική παραγωγή με πρόβλεψη βροχόπτωσης και έρθει ανομβρία ή η ανακάλυψη μια νέας τεχνολογίας ή άλλης γνώσης που ανατρέπει τα ισχύοντα μοντέλα και τρόπο αξιολόγησης των πόρων.

· Ποιες είναι οι ανθρώπινες ανάγκες που ζητούνται να καλυφθούν από τη χρήση των πόρων

Στην πιο μοντέρνα οικονομία πρέπει να υπολογιστεί στο«κόστος ευκαιρίας» που προκύπτει από την επιλογή ενός συγκεκριμένου πλάνου παραγωγής και το επιπλέον κόστος που προκύπτει από τη χρήση και μόνο των πόρων, πχ οικολογική παράμετρος, μόλυνση αέρα,νερού, εδάφους κλπ

Βλέπουμε λοιπόν ότι πέραν των πόρων και τη χρήση τους προς όποια κατεύθυνση, υπάρχει ένα τεράστιο ζήτημα που ξεφεύγει από τα «χωρικά ύδατα» της οικονομίας σαν επιστήμη, που είναι το ζήτημα των αστάθμητων παραγόντων και των ανθρώπινων αναγκών δηλαδή

1.Ποιος και με ποιο τρόπο θα κάνει προβλέψεις που αφορούν μελλοντικά συμβάντα που δεν μπορεί να ορίσει?

2.Ποιος θα καθορίσει και θα ιεραρχήσει τις ανάγκες ενός συνόλου ανθρώπων, όταν αναφερόμαστε σε μια κοινωνία/κράτος?

Το πρώτο μπορεί να επιτευχθεί με κάποια μοντέλα που όμως γνωρίζουμε και ελπίζουμε να επαληθευτούν και δεν πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε σαν κάτι θέσφατο και ταμπού. Τα μοντέλα οφείλουν να ελέγχονται και να επαναπροσδιορίζονται. Η δημιουργία βέβαια μοντέλων τόσο δυναμικών -καθώς σχεδόν όλες οι παράμετροι είναι μεταβλητές- θα έπρεπε να μας καθιστά σαφές ότι τα μοντέλα στην οικονομία έχουν τεράστια απόκλιση από την πραγματικότητα.

Ως προς το δεύτερο ζήτημα σχετικό με τις ανάγκες, θα έπρεπε να είναι σαφές ότι αυτό δίνεται ως παράμετρος στην οικονομία ως επιστήμη για να το επεξεργαστεί και δεν ορίζεται από αυτήν! Αυτός είναι ο ρόλος που σε μια κοινωνία ανθρώπων καλείται να παίξει η πολιτική! Η αντιπαράθεση φιλοσοφιών ζωής που προσδιορίζουν ανάγκες και συστήματα ιεράρχησης τους και που προσπαθούν να επιτύχουν την απόφαση για ικανοποίηση αυτών των αναγκών μέσω θεσπισμένων κανόνων ώστε να αποφεύγεται η βίαιη αντιπαράθεση που θα διέλυε τη συνοχή πάνω στην οποία βασίζεται μια οποιαδήποτε κοινωνία ανθρώπων.

Πρόκειται για το πιο δύσκολο σημείο γιατί απλά δεν υπάρχει αντικειμενικά σωστό και λάθος, ακόμα και στο φαινομενικά απλό ερώτημα « τι θα πρέπει να φάμε αν πεινάμε», πόσο απλό είναι να απαντήσεις «αγελάδες» αν η χώρα είναι γεμάτη από αυτές αλλά τυγχάνει να είναι η Ινδία?? Και αν πρόκειται κατά τη γνώμη κάποιων για μια ανόητη εμμονή που αγνοεί την ρεαλιστική ανάγκη του ανθρώπινου σώματος για πρωτεϊνη γιατί να μην είναι η απάντηση «ανθρώπους» καθότι σε αυτή την χώρα υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι απ’ότι αγελάδες. Και γιατί είναι ο κανιβαλισμός αποτρόπαιος μπροστά στην ανάγκη για επιβίωση?? Δεν υπάρχουν απαντήσεις αφ’υψηλού, ο καθένας οφείλει να τις βρει μόνος του και ακόμα πιο δύσκολο να βρεθούν από ένα σύνολο ανθρώπων που θα τις αποδεχτεί και θα τις υπηρετήσει.

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των αναγκών είναι να γεννούν συναισθήματα, στην βάση κάθε συναισθήματος κρύβεται μια ανάγκη. Αυτό είναι αναγκαίο να κατανοηθεί για να πάψει να θεωρείται το συναίσθημα ως ενάντιο στη λογική. Αντί όμως να κατανοηθεί αυτό γίνεται προσπάθεια να ενοχοποιηθεί τόσο ώστε να αναφερόμαστε στο συναίσθημα ως θυμικό υπονοώντας ταπεινά και πρωτόγονα ένστικτα που δεν έχουν θέση στη λογική. Αυτό πρόκειται για ένα τεράστιο λάθος καθώς δεν υπάρχει διαδικασία λήψης απόφασης χωρίς την παρουσία του συναισθήματος που είναι ο ελεγκτής για την τελική έγκριση της απόφασης! Μπορεί να συνυπάρχουν και άλλα συναισθήματα αλλά το κυρίαρχο κάνει την επιλογή.

Για να έρθουμε λοιπόν στην περίπτωση της Κύπρου και να δούμε τι συνέβη.

Μετά την καταστροφή της το 74 από την εισβολή των Τούρκων ηΚύπρος είχε χάσει το 38% του εδάφους της το οποίο περιείχε το μεγαλύτερο μέρος των πλουτοπαραγωγικών της πόρων (υποδομές όπως λιμάνια και αεροδρόμιο, τα εύφορα εδάφη, τουριστικές εγκαταστάσεις, βιομηχανικές μονάδες) και αν αναλογιστούμε το κόστος σε έμψυχο υλικό από τα θύματα του πολέμου και από εκείνους που μετανάστευσαν, μπορούμε να δούμε σε τι δεινή θέση βρισκόταν η χώρα.

Εκείνη τη στιγμή η Κύπριοι αξιολόγησαν τις δυνατότητες τους,τις διεθνείς συγκυρίες ιδιαίτερα στην «γειτονιά» τους και επέλεξαν να στηριχθούν στον τουρισμό, την επέκταση του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα, την οικοδομική δραστηριότητα και τη διεύρυνση του τομέα των υπηρεσιών. Η διεύρυνση των υπηρεσιών επικεντρώθηκε τη δεκαετία του 90 στον χρηματοπιστωτικό τομέα ο οποίος αυξήθηκε εκρηκτικά με θεαματικά αποτελέσματα. Όπως και σε άλλες χώρες αυτό είχε συνέπειες στους άλλους παραγωγικούς τομείς και οδήγησε σε συρρίκνωση κυρίως του πρωτογενή τομέα. Στα πλαίσια όμως μιας ενοποιημένης Ευρώπης και μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας αυτό δεν θεωρείται ως κάτι κακό ( δεν αποτελεί την προσωπική μου αντίληψη αλλά την ισχύουσα νεοφιλελεύθερη). Μετά την ένταξη της στην Ευρωπαϊκή ένωση το 2003 η Κύπρος αντιμετώπισε τα ίδια προβλήματα που αντιμετώπισαν όλες οι χώρες με προβλήματα στην πρωτογενή και δευτερογενή παραγωγή (όλες οι χώρες του νότου δηλαδή) τα οποία εμφανίστηκαν στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών με τη μορφή ελλείμματος που συνεχώς μεγάλωνε.

Το 2007 η Κύπρος είχε ακόμα εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης και μακροοικονομικούς δείκτες (αν εξαιρέσεις το ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών).Είχε δημοσιονομικό πλεόνασμα 1.5%, δημόσιο χρέος.

1. Είσοδος της Κύπρου στη νομισματική ένωση και το Ευρώ το 2008, με όλα τα αρνητικά κυρίως που είχε όπως αποδείχτηκε για το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών σε όλες τις χώρες πλην της Γερμανίας.

2. Ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης με μεγάλες συνέπειες στον χρηματοπιστωτικό τομέα αλλά και στην αγορά των ακινήτων και του τουρισμού.

3. Αλλαγή εξουσίας με το κομμουνιστικό κόμμα της Κύπρου να αναλαμβάνει τα ηνία έχοντας εξ’ορισμού μια ιδεολογική ασυμβατότητα με το οικονομικό μοντέλο της χώρα και έλλειψη γνώσης ως προς τα τραπεζιτικά «πράγματα»

4. Ένας ανεπαρκής και «κακός» Πρόεδρος όπως αποδείχτηκε ο κ. Χριστόφιας, ο οποίος με ανεπαρκή κατανόηση τόσο του μοντέλου της χώρας του αλλά και των «κανόνων» του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού παιχνιδιού δεν κατανόησε τους κινδύνους των συγκυριών, υπερεκτίμησε την«ασφάλεια» του Ευρώ, διόγκωσε τις δημόσιες δαπάνες μέσω αλόγιστων παροχών, ήταν ανίκανος ή άνευ θελήσεως (για όποιο λόγο..) να εξυγιάνει το τραπεζικό σύστημα που λειτουργούσε ανεξέλεγκτο τζογάροντας τα λεφτά που είχε στη διάθεση του και τέλος φάνηκε εντελώς ανεπαρκής να διαχειριστεί τις ευαίσθητες διπλωματικές σχέσεις και τις κρίσεις που παρουσιάστηκαν ιδιαίτερα μετά την έκρηξη στο Μαρί για την οποία φέρεται να έχει τεράστιο μέρος της ευθύνης.

5. Έναρξη διαδικασιών για εξόρυξη φυσικού αερίου, η οποία έθεσε σε κίνηση ένα τεράστιο διπλωματικό και οικονομικό παιχνίδι και προσέλκυσε το ενδιαφέρον πολλών παιχτών με ασύμμετρα συμφέροντα.

6. Έκρηξη στη Ναυτική βάση στο Μαρί και διάλυση του ενεργειακού πλάνου της χώρας,δημιούργησε μια απρόβλεπτη δημοσιονομική τρύπα και προβλήματα σε όλες σχεδόν σε όλες τις οικονομικές δραστηριότητες του νησιού

7. Αλλαγή των γεωπολιτικών συνθηκών στην ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής μεσογείου και μέσης ανατολής ιδιαίτερα μετά την «Αραβική Άνοιξη», που ανέτρεψε συσχετισμούς δυνάμεων συμμαχίες και που για την Κύπρο είχαν κυρίως αρνητική επίπτωση τόσο στο διπλωματικό γεωπολιτικό κομμάτι όσο και στο οικονομικό

8. Κούρεμα των Ελληνικών ομολόγων μέσω του PSI που είχε σαν αποτέλεσμα να χάσουν μεγάλο μέρος των χρημάτων τους οι Κυπριακές τράπεζες που με τρόπο που χρίζει έρευνας είχαν επενδύσει/σπεκουλάρει σε Ελληνικά ομόλογα . Για το κούρεμα φταίει και η ίδια η Κύπρος που με τη συμμετοχή της στο εθελοντικό πρόγραμμα άνευ όρων δεν απαίτησε την προστασία του Eurogroup

Σε αυτό έχει η ΕΚΤ διπλή ευθύνη αφενός αφού επέτρεψε στις εμπορικές τράπεζες των κρατών-μελών της ευρωζώνης να συγκεντρώσουν επισφαλή κρατικά ομόλογα σε τόσο μεγάλη έκταση και αφετέρου γιατί δεν ανέλαβε μέρος αυτού του κόστους( για το οποίο φέρει και εκείνη ευθύνη) το οποίο στην πραγματικότητα είναι ιδιωτικό αλλά το μετέτρεψε σε δημόσιο χρέος. Στην περίπτωση δε της Κύπρου τώρα δεν εφάρμοσε ότι και στην Ισπανία όπου στηρίζει απευθείας τις προβληματικές τράπεζες χωρίς αυτή η ενίσχυση ρευστότητας να συνυπολογίζεται στο δημόσιο χρέος της Ισπανίας.

Αυτές οι εξελίξεις δημιούργησαν μια δύσκολη οικονομική και πολιτική συγκυρία για την Κύπρο, η οποία κατάφερνε να «λύσει» τουλάχιστον το πρόβλημα της ρευστότητας με τις εισροές ξένων κυρίως ρώσικων κεφαλαίων στο τραπεζικό της σύστημα. Το αν ήταν «μαύρα ή άσπρα» τα χρήματα που εισέρρευσαν δεν έχει καμία σημασία καθώς παντού το χρηματοπιστωτικό σύστημα λειτουργεί με τους ίδιους ακριβώς όρους που δεν δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στο χρώμα του.

Η ιδιαιτερότητα με τα ξένα κεφάλαια της Κύπρου είναι ότι προέρχονταν στο μεγαλύτερο ποσοστό από Ρώσους καταθέτες και εταιρίες. Η σημασία της προέλευσης των χρημάτων έγκειται στο ότι δεν θίγονται Βόρειο Ευρωπαϊκά κεφάλαια από τη λύση του κουρέματος και ότι η Ρωσία παραδοσιακά αποτελούσε τον ισχυρότερο σύμμαχο της Κύπρου στο συμβούλιο ασφαλείας στα ζητήματα που αφορούσαν την τούρκικη κατοχή της Β. Κύπρου, με αποτέλεσμα το οικονομικό πρόβλημα να δημιουργήσει ένα ντόμινο σε όλα τα επίπεδα των σχέσεων των δύο χωρών.

Εν κατακλείδι οι ευθύνες της Κύπρου και ιδιαίτερα της κυβέρνησης Χριστόφια, είναι τεράστιες όπως όμως τεράστιες ευθύνες είναι και αυτές της αρχιτεκτονικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ακόμα περισσότερο του τραπεζικού συστήματος. Υπάρχουν πολλά θέματα που πρέπει να διευκρινιστούν για να γίνουν απόλυτα κατανοητές όλες οι παράμετροι που οδήγησαν στο πρόβλημα της Κύπρου. Ποιο όμως είναι ακριβώς το πρόβλημα της Κύπρου αυτή τη στιγμή?

Το άμεσο πρόβλημα το οποίο λειτούργησε και ως μοχλός πίεσης της Ε.Ε πάνω στην Κύπρο είναι το εξής : Ρευστότητα του τραπεζικού συστήματος της Κύπρου.

Αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα, όχι το δημόσιο χρέος, όχι το δημοσιονομικό έλλειμμα.

Αυτό είναι το πρόβλημα γιατί επιτρέπει το έμφραγμα και το θάνατο της Κυπριακής οικονομίας από τη μια στιγμή στην άλλη.

Πως είναι όμως δυνατόν να έχει πρόβλημα ρευστότητας ένα τραπεζικό σύστημα το οποίο αν είχε κάτι να επιδείξει ήταν η επάρκεια σε κεφάλαια. Αν θεωρήσουμε ότι το πρόβλημα δημιουργήθηκε μόνο με επισφαλή δάνεια και τοποθετήσεις σε ομόλογα, ποιος είναι υπεύθυνος γι’αυτό και πως καταμερίζονται ευθύνες και επιπτώσεις?

Σε τι διαφέρει η Κύπρος από άλλες χώρες που επέλεξαν να«χτίσουν» το παρόν και το μέλλον τους πάνω στον τραπεζικό τομέα?

Αυτό που φαίνεται να είναι η μεγάλη διαφορά είναι η διάρκεια/ιστορία μιας χώρας σε αυτό το «παιχνίδι» , η πηγή των κεφαλαίων αλλά και το εθνικό νόμισμα. Αυτό μάλλον διαφοροποιεί την Κύπρο από την Αγγλία, Ελβετία και Λουξεμβούργο. Η μακρόχρονη παρουσία σε αυτή την «αγορά» δημιουργεί και ισχυροποιεί σχέσεις μεταξύ των χωρών αυτών και των παραδοσιακά ισχυρών του κεφαλαίου όπως επίσης η μακρόχρονη παρουσία τους σε θεσμικά όργανα ελέγχου και διοίκησης διευκολύνει την δημιουργία σχέσεων στα κέντρα αποφάσεων. Ας μην ξεχνάμε και υποτιμάμε π.χ το ρόλο του Ζαν Κλωντ Γιουνκερ που από διοικητής της παγκόσμιας τράπεζας έγινε πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου από το 1995 μέχρι και σήμερα και στη συνέχεια ημιμόνιμος πρόεδρος του Eurogroup από το 2005 μέχρι το 2013. Να συγκρίνουμε Κύπρο με Ελβετία και Αγγλία?? Δεν νομίζω ότι χρειάζεται!

Η Κύπρος όμως ήταν νέα στο τραπεζικό «παιχνίδι» έχασε την όποια ελευθερία κινήσεων είχε με την είσοδο της στο Ευρώ και προσέλκυσε κεφάλαια από «καινούργιες πηγές» κυρίως του πρώην ανατολικού μπλοκ και από αραβικές χώρες.

Η διαπίστωση-επίπληξη και μάλιστα με υψωμένο δάχτυλο προς την Κύπρο από τις «ανεπτυγμένες» χώρες της Ε.Ε και κυρίως από την Γερμανία ότι« το οικονομικό μοντέλο της Κύπρου έχει τελειώσει» που βασίζεται και πως νομιμοποιείται?

Πόσο γρήγορα μπορεί να αλλάξει το οικονομικό μοντέλο μιας χώρας (αν υποθέσουμε ότι φταίει αυτό) και έχει συμβεί αυτό ποτέ σε λιγότερο από μια δεκαετία και κάτω από ποιες συνθήκες??? Πόσο βοηθήθηκε η Κύπρος να αναπτύξει τον καινούργιο παραγωγικό της πυλώνα αυτόν της ενέργειας, δίπλα στον τουρισμό και τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες?

Η Κύπρος χρειαζόταν οικονομική ενίσχυση και εξυγίανση σε τομείς της πολιτικής της ζωής οι οποίοι έβλαπταν και την οικονομική. Όταν κατέφυγε στην Ε.Ε για να λάβει βοήθεια αυτό που εισέπραξε ήταν η καταστροφή της οικονομίας της σε μια στιγμή. Βέβαια και σε αυτό φέρει ευθύνη η τωρινή πολιτική της ηγεσία με τον Αναστασιάδη, ο οποίος αποδέχτηκε τη συζήτηση περί κουρέματος καταθέσεων και μάλιστα την ανακοίνωσε, βγαίνοντας από συνάντηση του Eurogroup και παρουσιάζοντας την αρχικά ως λύση.

Αυτός ήταν ο καταλληλότερος τρόπος να βοηθηθεί και να εξυγιανθεί η Κύπρος ως χώρα εταίρος της Ε.Ε? Η ανάγκη της Κύπρου για χρηματοδότηση είναι περίπου 10 δις που από ότι φαίνεται το μεγαλύτερο μέρος της χρειάζεται για την στήριξη της ρευστότητας των Τραπεζών και της «συμμόρφωσης»τους με τους κανόνες λειτουργίας που καθορίζουν το ύψος της κεφαλαιακής επάρκειας.

 Πόσο λογικό είναι λοιπόν να προτείνεται μια λύση η οποία πριν καν εφαρμοσθεί, με την κοινοποίηση της και μόνο εντείνει το πρόβλημα καθώς η φυγή των καταθέσεων από την Κύπρο θα ήταν η λογική εξέλιξη?

Πόσο αποδοτικό μπορεί να είναι ένα «συμμάζεμα» των δημοσιονομικών της Κύπρου όταν τινάζονται στον αέρα σε μια νύχτα οι «παραγωγικές μηχανές» του νησιού καθώς οι αντιδράσεις της καταστροφής του τραπεζικού τομέα έχοντας αντίκτυπο σε όλους τους τομείς της οικονομίας θα συρρικνώσουν άμεσα το ΑΕΠ και τις προοπτικές εσόδων του κράτους?

Πόσο λοιπόν παράλογο ήταν το όχι της Κυπριακής Βουλής στην αποδοχή της φορολογίας των καταθέσεων όταν γνώριζαν ότι αυτό θα οδηγούσε σε μια αλυσίδα αρνητικών συνεπειών για την οικονομία τους και για τα δημοσιονομικά τους. Πόσο περισσότερο δε όταν αυτή η «λύση» θα δημιουργούσε σοβαρότατα προβλήματα στον ισχυρότερο μέχρι τότε σύμμαχο της χώρας στα εθνικά της ζητήματα (τη Ρωσία)?

Ο μοχλός πίεσης και εκβιασμού της Κύπρου από την Ε.Ε ήρθε μέσω της Ευρωπαϊκής Κεντρικής τράπεζας που έθεσε τελεσίγραφο πως αν δεν αποδεχόταν η Κύπρος την προτεινόμενη λύση του κουρέματος των καταθέσεων εντός 3 ημερών, θα διέκοπτε την θεωρητικά εγγυημένη παροχή ρευστότητας προς τις Κυπριακές τράπεζες, προς όλες ανεξαιρέτως!

Ποιος ο λόγος να πιεστεί η χώρα κατά αυτό τον τρόπο? Για εξασφαλιστούν τα 9 δις που είχε ήδη διαθέσει η ΕΚΤ στην Λαϊκή τράπεζα? Να εξασφαλιστούν τα περίπου 5 επιπλέον δις που πρόκειται να δώσει ως δάνειο η Ε.Ε? Ποσά τα οποία για την Ε.Ε θεωρούνται μικρά και γι’αυτό το πρόβλημα της Κύπρου δεν θεωρήθηκε ως συστημικός κίνδυνος για την Ε.Ε από τους ίδιους τους επίσημους εκπροσώπους της.

Ποια χώρα στον κόσμο μπορεί να ξεφύγει από μια τέτοια «παγίδα ρευστότητας»?

Δεν υπάρχει καμιά χώρα που να μπορεί να αντέξει το βάρος ενός πραγματικού Bank run,καθώς το τραπεζικό σύστημα βασίζεται σε ένα μοντέλο προβλέψεων και εκτιμήσεων μελλοντικών αποδόσεων, διαχειριζόμενο επί της ουσίας πλούτο που δεν έχει πραγματικά παραχθεί ακόμα και υπάρχει μόνο λογιστικά, έτσι σε περίπτωση που ζητηθεί η άμεση ρευστοποίηση και απόσυρση των «χρημάτων» από το σύστημα, αυτά τα χρήματα απλά δεν υπάρχουν.

Η Κύπρος αναγκάστηκε, μετά τις αποτυχημένες προσπάθειες της να βρει από αλλού χρηματοδότηση, να διαπιστώσει ότι τα σενάρια που είχε κάνει και που αποτελούσαν τη βάση για συμμαχίες και βοήθεια από την Ρωσία και από αλλού δεν ίσχυαν. Αυτή είναι πλέον μια διαπίστωση και όχι σενάριο, ότι δηλαδή οι πιθανοί σύμμαχοι της έχουν άλλα σχέδια για εκείνη διαφορετικά από τα δικά της. Όποιος ισχυριστεί ότι είχε προβλέψει με βεβαιότητα αυτή την εξέλιξη και όχι απλά πιθανολογήσει σοβαρά, τότε σίγουρα είναι είτε μάντης, είτε ανήκει σε πολύ μικρό κύκλο ανθρώπων με πρόσβαση σε διαβαθμισμένες πληροφορίες των υπερδυνάμεων του πλανήτη, είτε απλά ανόητος.

Η Κύπρος έτυχε αυτής της μεταχείρισης από τους δυνητικούς της συμμάχους για πολλούς και σύνθετους λόγους, σε ότι δε αφορά την Ε.Ε, θεωρώ ότι μέσω της Κύπρου, θέλει ιδιαίτερα η Γερμανία να αποδείξει την σιδερένια πυγμή της, προς όσους ενδεχομένως την αμφισβητήσουν, να ανοίξει ο δρόμος για το κούρεμα των καταθέσεων και σε άλλες χώρες, να εκλείψει η «φορολογική ανισότητα» στην Ε.Ε, επιβάλλοντας σε όλες τις χώρες φορολογικούς συντελεστές αντίστοιχους με τους δικούς της και να διαλύσει το μοντέλο της οικονομίας που βασίζεται στην παροχή υπηρεσιών και στη χαμηλή φορολογία που μπορεί να οδηγήσει ταχύτατα, εξειδικευμένες υπηρεσίες, έδρες εταιριών και κεφάλαιο εκτός Γερμανίας. Από το καθεστώς αυτό της ανασφάλειας που δημιουργήθηκε από το ζήτημα της Κύπρου, ο μόνος ωφελημένος είναι η Γερμανία που εδραιώνει τη θέση της ως Ευρωπαίος ηγεμόνας, ελκύει τα κεφάλαια ολόκληρης της Ευρώπης καθώς θεωρείται ως το μόνο σίγουρο λιμάνι του Ευρώ και επιτυγχάνει την πτώση της νομισματικής ισοτιμίας του ευρώ προς το δολάριο που την ωφελεί ενώ επισήμως την απεύχεται. Η πολιτική διάσταση των στόχων της Γερμανίας και ο ρόλος της οικονομίας ως προς αυτούς, είναι πολύπλοκη και για την ανάλυση και κατανόηση απαιτείται να γυρίσουμε πίσω στο τέλος του Β παγκόσμιου πολέμου και να δούμε όλα τα κρυφά και φανερά που έχει να επιδείξει η σύγχρονη Γερμανική ιστορία. Για αποφυγή παρέκκλισης από το θέμα δεν θα προχωρήσω τώρα σε αυτή την ανάλυση.

Θεωρητικά αλλά και πρακτικά οι Κύπριοι είχαν την δυνατότητα να εξακολουθήσουν να αρνούνται το προτεινόμενο «σχέδιο σωτηρίας» τους από την Ε.Ε, να διαπιστώσουν αν η ΕΚΤ θα πραγματοποιούσε την απειλή της για διακοπή ρευστότητας – κάτι που εγώ πιθανολογώ ότι δεν θα συνέβαινε, αλλά που πλέον είναι σενάριο που αφορά το παρελθόν- να πτωχεύσει επισήμως και να γυρίσει σε εθνικό νόμισμα.

Ο λόγος που δεν το έπραξε είναι πέραν των όποιων επιχειρημάτων και πάλι το «θυμικό» με τη μορφή του φόβου της απότομης αλλαγής και του άγνωστου.

Αυτό για την δική μου αντίληψη συνιστά ξεκάθαρο βιασμό καθώς ενάντια στη θέληση, το συναίσθημα και το συμφέρον των πολιτών της χώρας τους επιβλήθηκε με την απειλή μιας ολοκληρωτικής καταστροφής που δεν ήταν πραγματικά αναπόφευκτη (καθώς η διακοπή ρευστότητας ήταν επιλεγμένος μοχλός πίεσης και όχι μια σταθερά του προβλήματος) μια επώδυνη «λύση» αμφίβολης αποτελεσματικότητας για λόγους που κατά τη γνώμη μου ουδεμία σχέση έχουν με το πρόβλημα που καλούνται να επιλύσουν.

 Όσο περνούν οι μέρες και ξεκαθαρίζουν τα πραγματικά δεδομένα και οι συνέπειες της «διάσωσης», εκτιμώ πως θα διαπιστώσουν οι Κύπριοι πως αν δεν υπάρξει κάποια απρόβλεπτη θετική αλλαγή, θα πρέπει να εξετάσουν σοβαρά το ενδεχόμενο της πτώχευσης και αποχώρησης από το ευρώ καθώς οι συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί ζωγραφίζουν ένα ζοφερό μέλλον. Το πιο σημαντικό είναι, με τη γνώση που έχει πλέον η Κυπριακή κοινωνία για τις παραμέτρους της κατάστασης της χώρας, να προσδιοριστούν και να ιεραρχηθούν οι ανάγκες της, στις οποίες ενδεχομένως να πρέπει να συμπεριληφθούν, η διατήρηση της εθνικής υπερηφάνειας και κυριαρχίας που έπαιξαν στο παρελθόν του νησιού σημαντικότατο ρόλο στην διατήρηση της ταυτότητας και της κοινωνικής συνοχής, χαρακτηριστικά χωρίς τα οποία δεν θα είχε επιβιώσει. Φυσικά στη διαδικασία αξιολόγησης και ιεράρχησης θα παίξει ρόλο το «θυμικό» δηλαδή το κυρίαρχο συναίσθημα που είναι το πλέον αρμόδιο να «ζυγίσει» τις ανάγκες που έχει προσδιορίσει ο νους.

Οι αρνητικές συνέπειες της επιστροφής στο εθνικό νόμισμα, θεωρώ ότι είναι λιγότερες από τα θετικά που προσφέρουν η χρήση εθνικής νομισματικής πολιτικής σύμφωνα με τους στόχους και της ανάγκες της χώρας. Σίγουρα υπάρχουν αστάθμητοι παράγοντες ιδιαίτερα στο κομμάτι το γεωπολιτικό αλλά αυτοί και οι συνέπειες τους είναι το ίδιο αστάθμητοι για όποιο δρόμο και αν επιλέξει κάποιος. Το θέμα είναι κατά πόσο αυτή η Ε.Ε είναι πραγματική σύμμαχος για την Κύπρο και για όποια άλλη χώρα βρίσκεται σε δεινή θέση ή ασύμμετρη απειλή. Αν δούμε τόσο την περίπτωση της Ελλάδας αλλά και πολύ περισσότερο της Κύπρου, η Ε.Ε και ειδικότερα η ΕΚΤ επιβεβαίωσε εντελώς τον ορισμό της ασύμμετρης απειλής:

«Ως ασύμμετρες απειλές ορίζονται οι απειλές εκείνες που στοχεύουν στην υπονόμευση της ισχύος ενός αντιπάλου και οι οποίες στηρίζονται στην εκμετάλλευση των αδυναμιών του με χρήση μέσων που διαφέρουν σημαντικά από τον συνήθη συμβατικό τρόπο διεξαγωγής επιχειρήσεων του αντιπάλου.

Οι απειλές αυτές δεν ενέχουν τον κίνδυνο ενός μεγάλου συμβατικού πολέμου εναντίον των δυνάμεων του ανεπτυγμένου κόσμου, ωστόσο ενέχουν ισάξιους, ίσως και μεγαλύτερους, κινδύνους για τους πληθυσμούς και τις κυβερνήσεις τους.

Οι ασύμμετρες απειλές εμπεριέχουν τη χρήση του αιφνιδιασμού σε όλες του τις διαστάσεις και τη χρήση όπλων με τρόπους, που δεν προβλέπονται, τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα, στη σχεδίαση και τα σενάρια των οργανωμένων κρατών. Ο αυξανόμενα τεχνολογικός πολιτισμός μας και η επικέντρωση των δραστηριοτήτων σε μεγάλα αστικά κέντρα, με υψηλή συγκέντρωση πληθυσμού, αυξάνουν και την τρωτότητα στις ασύμμετρες απειλές. Ζούμε σε κοινωνίες που βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην ομαλή συνεργατική λειτουργία μεγάλου αριθμού συστημάτων και λειτουργιών (συγκοινωνίες, ενέργεια, επικοινωνίες, υδροδότηση, διατροφή, υγεία και περίθαλψη, διατήρηση της δημόσιας τάξης, οικονομία και εμπόριο, εθνική άμυνα κ.λπ.). Η αποδυνάμωση μιας ή περισσοτέρων συνιστωσών, ως αποτέλεσμα μιας καταστροφής μεγάλης έκτασης, μπορεί να οδηγήσει στην κατάρρευση του κρατικού μηχανισμού, με απρόβλεπτες συνέπειες (από την επίσημη ιστοσελίδα του Ελληνικού Υπουργείου εθνικής άμυνας)».